Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir? Hukuki Niteliği, Geçerlilik Şartları ve Yargıtay Kararları

Giriş

Toplumumuzda yaşlı bireylerin bakımı, hem ahlaki hem de hukuki sorumluluklarla desteklenmektedir. Bu bağlamda, ölünceye kadar bakma sözleşmesi, yaşlı bireylerin yaşamlarının sonuna kadar bakımlarının teminat altına alınmasını sağlayan önemli bir sözleşme türüdür. Türk Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu çerçevesinde düzenlenen bu sözleşme, malvarlığı devri karşılığında bakım hizmetinin üstlenilmesini konu alır.

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bir kişinin (bakım borçlusu), diğer kişinin (bakım alacaklısı) ölümüne kadar onun bakımını üstlenmesi karşılığında, alacaklının bir malvarlığı unsuru (genellikle taşınmaz) devretmeyi taahhüt ettiği bir sözleşme türüdür.

Tanımı ve Dayanağı

Bu sözleşme türü, Türk Borçlar Kanunu’nun 611. maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Sözleşme hem ivazlı (karşılıklı edim yükleyen) hem de karma (karma edimli) niteliktedir.

Sözleşmenin Unsurları

Taraflar

• Bakım alacaklısı: Bakım hizmeti alacak olan kişi, genellikle yaşlı veya yardıma muhtaç birey.
• Bakım borçlusu: Bakımı üstlenen kişi veya kişiler.

Edimler

• Bakım hizmeti: Gündelik ihtiyaçların karşılanması, sağlık hizmetlerinin takibi, psikolojik destek.
• Malvarlığı devri: Genellikle konut, tarla gibi taşınmaz malların devri şeklindedir.

Geçerlilik Şartları

Sözleşmenin geçerli olması için aşağıdaki şartların bulunması gerekir:

1. Resmi şekilde yapılmış olmalı: Noter huzurunda düzenleme şeklinde yapılmalıdır.
2. Tarafların fiil ehliyeti olmalı: Tarafların ayırt etme gücüne sahip ve reşit olması gerekir.
3. Karşılıklı rıza: Taraflar arasında irade uyuşması bulunmalıdır.
4. Edimler dengeli olmalı: Aşırı orantısızlık halinde tenkis veya iptal talep edilebilir.

Sözleşmenin Resmi Şekil Şartı

Ölünceye kadar bakma sözleşmeleri, resmi şekilde yapılmadığı sürece geçersizdir. Bu, noter huzurunda düzenlenmiş bir sözleşme anlamına gelir. Yargıtay kararlarında da şekil şartına büyük önem verildiği görülmektedir.

Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Bakım Borçlusunun Yükümlülükleri

• Bakım alacaklısının ihtiyaçlarını karşılamak
• Yaşam standardını korumak
• Sağlık ve sosyal ihtiyaçlara destek olmak

Bakım Alacaklısının Yükümlülükleri

• Belirlenen malvarlığını devretmek
• Bakım borçlusuna gerekli ortamı sağlamak (varsa)

İhlal Durumu ve Sonuçları

Sözleşmenin ihlal edilmesi durumunda; örneğin bakım hizmeti verilmemesi halinde, sözleşmenin feshi veya açılabilir. Özellikle “örtülü bağış” iddiası sıkça gündeme gelir.

İptal ve Fesih Halleri

Sözleşme şu hallerde iptal edilebilir:

• Bakım borçlusunun yükümlülüğünü yerine getirmemesi
• Sözleşmenin muvazaalı olması
• Taraflardan birinin ehliyetsiz olması

Yargıtay Kararlarıyla Değerlendirme

Yargıtay, özellikle bakımın fiilen yapılıp yapılmadığını dikkate alarak kararlar vermektedir. Sözleşmenin geçersizliğine karar verildiği durumlarda genellikle ya bakım hiç yapılmamış ya da muvazaa tespiti yapılmıştır.

Yargıtay 1. HD, 2018/2456 E. – 2019/3101 K.

Bu kararda, bakım hizmetinin hiç verilmediği, malvarlığı devrinin ise tamamlandığı tespit edilerek sözleşmenin iptaline karar verilmiştir.

Vergisel ve Tapu İşlemleri

Sözleşmenin tapuda tescili gereklidir. Noter onayından sonra taraflar Tapu Müdürlüğü’ne giderek devir işlemini gerçekleştirmelidir. Veraset ve intikal vergisi, harçlar bakım borçlusuna ait olabilir.

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ile Vasiyet Arasındaki Fark

Vasiyetname tek taraflı ve ölümden sonra sonuç doğuran bir işlemdir. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi ise iki taraflıdır ve ölümden önce yürürlüğe girer. En temel fark, vasiyetin tek taraflı iradeye dayanmasıdır.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Bakım hizmetinin ihmal edilmesi
• Sözleşmenin sadece mal kaçırmak amacıyla yapılması
• Taraflar arasında güven eksikliği

Alternatif Çözüm Yolları

Taraflar sözleşmeyi resmiyete dökerken bir almalıdır. Bu, ileride yaşanabilecek hukuki ihtilafları engelleyebilir. Ayrıca, bakım yükümlülüğünün maddi ve manevi boyutları dikkatle ele alınmalıdır.

Sonuç

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, hem yaşlı bireylerin yaşamlarını güvence altına alan hem de toplumsal dayanışmayı hukuki çerçeveye oturtan önemli bir sözleşme türüdür. Ancak bu sözleşmenin dikkatle ve mutlaka uzman desteğiyle yapılması büyük önem taşır. Özellikle resmi şekil şartı, bakım yükümlülüğünün yerine getirilmesi ve tapu devri gibi kritik noktalar titizlikle uygulanmalıdır. Aksi halde sözleşme geçersiz sayılabilir ve ciddi hukuki sonuçlar doğabilir.

Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.