Menfi Tespit Davası Nedir? Şartları, Süreci ve Hukuki Dayanaklar
Haksız yere borçlu gösterilmek veya mevcut bir borcun gerçekte var olmadığını kanıtlamak isteyen kişiler için menfi tespit davası, önemli bir hukuki araçtır. Bu dava sayesinde borçlu olmadığını ispat eden kişiler, icra takibinin durdurulmasını sağlayabilir veya haksız şekilde borç altına girmelerinin önüne geçebilirler.
Bu yazımızda, menfi tespit davasının şartları, açılma süreci, hukuki dayanağı, mahkeme yetkisi, ispat yükü ve dava sonuçları hakkında kapsamlı bilgi vereceğiz.
Menfi Tespit Davası Nedir?
Menfi tespit davası, haksız şekilde borçlu gösterilen bir kişinin borçlu olmadığını tespit ettirmek amacıyla açtığı davadır.
Bu dava genellikle:
- Haksız icra takibine maruz kalan kişiler tarafından,
- Sahte veya geçersiz sözleşmeler nedeniyle borçlandırıldığını düşünenler tarafından,
- Geçersiz senet veya sözleşmelerin iptali için açılır.
Menfi tespit davasının en önemli sonucu, borcun var olup olmadığının mahkeme tarafından belirlenmesi ve icra takibinin durdurulabilmesidir.
Menfi Tespit Davasının Hukuki Dayanağı
Menfi tespit davası, Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve İcra ve İflas Kanunu (İİK) kapsamında düzenlenmiştir.
Türk Borçlar Kanunu’nda Menfi Tespit
Türk Borçlar Kanunu’nun 1. maddesi, sözleşmeden doğan borç ilişkilerini düzenler. Borcun gerçekten doğup doğmadığına ilişkin borçlunun menfi tespit davası açma hakkı bulunmaktadır.
İcra ve İflas Kanunu’nda Menfi Tespit
İİK m.72‘de menfi tespit davası şu şekilde düzenlenmiştir:
“Borçlu, borçlu olmadığını ispat etmek için mahkemeye başvurabilir. Dava sonuçlanmadan önce borçlunun malvarlığına haciz konulursa, mahkeme ihtiyati tedbir yoluyla icra işlemlerini durdurabilir.”
Bu düzenlemeye göre, borçlunun icra takibine uğramaması için menfi tespit davası açması mümkündür ve mahkeme, icra işlemlerinin durdurulmasına karar verebilir.
Menfi Tespit Davasının Tarafları Kimlerdir?
Menfi tespit davasında iki taraf bulunur:
1. Davacı (Borçlu Olduğunu İddia Eden Kişi)
Bu kişi, borçlu olmadığı halde kendisinden borç talep edilen kişidir. Borçlu olduğunu reddeden herkes menfi tespit davası açabilir.
2. Davalı (Alacaklı Olduğunu İddia Eden Kişi veya Kurum)
Davalı taraf, borçlu olduğunu iddia eden kişi veya kurumdur. Örneğin:
- Bankalar, finans kuruluşları (haksız senet işlemleri nedeniyle),
- Şahıs veya şirketler,
- Haksız şekilde icra takibi başlatan kişiler olabilir.
Üçüncü Kişilerin Menfi Tespit Davası Açması
Eğer bir kişi, kendisine ait olmayan bir borçtan dolayı mağdur ediliyorsa, menfi tespit davası açabilir. Örneğin, imza sahteciliği nedeniyle başlatılan bir icra takibinde asıl borçlu olmayan kişi dava açabilir.
Menfi Tespit Davasının Açılma Şartları
Menfi tespit davası açılabilmesi için şu şartlar gereklidir:
- Gerçek bir borç ilişkisinin olmaması
- Davacının borçlu olmadığını kanıtlaması gerekmesi
- Mahkemeye dava açılması
Hangi Mahkemede Açılır? Yetkili ve Görevli Mahkeme
- Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemeleri
- Yetkili Mahkeme: Davacının yerleşim yerindeki mahkeme veya icra takibinin yapıldığı yer mahkemesi
Menfi Tespit Davasında Geçici Hukuki Koruma: İhtiyati Tedbir
Menfi tespit davası açıldığında, mahkeme icra takibinin durdurulması için ihtiyati tedbir kararı verebilir.
İcra Takibi Devam Ederken İhtiyati Tedbir Kararı
Borçlu, icra takibine maruz kalıyorsa, mahkemeden ihtiyati tedbir talep edebilir.
İcra Takibi Sonrası Menfi Tespit
Eğer icra takibi tamamlandıysa, borç ödendikten sonra da menfi tespit davası açılabilir.
Menfi Tespit Davasında İspat ve Deliller
Bu davada ispat yükü borçluya aittir. Borçlu, gerçekten borçlu olmadığını kanıtlamak zorundadır.
Delil Olarak Kullanılabilecek Unsurlar:
- Tanık beyanları,
- Yazılı sözleşmeler ve belgeler,
- Bilirkişi raporları,
- İmza sahteciliği durumunda adli tıp incelemeleri.
Menfi Tespit Davasının Sonuçları ve Etkileri
1. Borçlu Lehine Karar Çıkarsa:
- Borç geçersiz sayılır.
- İcra takibi varsa, durdurulur.
- Borç ödendiyse, geri alınabilir.
2. Alacaklı Lehine Karar Çıkarsa:
- Borç kesinleşir ve icra takibi devam eder.
- Borçlu, yargılama giderlerini öder.
Menfi Tespit Davasında Zamanaşımı ve Süreler
Menfi tespit davasının açılması için belirli bir zamanaşımı süresi yoktur, ancak borç tahsil edilmeden önce açılması önerilir. Eğer borç ödenmişse, 1 yıl içinde istirdat davası açılabilir.
Yargıtay Kararları ve Menfi Tespit Davasına İlişkin Örnekler
Yargıtay kararlarına göre, geçersiz senetler ve sahte imza durumlarında menfi tespit davası açılabileceği kabul edilmektedir.
Örnek: Sahte imza ile düzenlenmiş bir senede dayanarak icra takibi başlatılan bir kişi, menfi tespit davası açarak borçlu olmadığını ispat etmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular (FAQ)
❓ Menfi tespit davası ne kadar sürer?
📌 Ortalama 1-2 yıl sürmektedir.
❓ İcra takibi başlamadan menfi tespit davası açılabilir mi?
📌 Evet, icra takibi başlamadan önce de açılabilir.
❓ Borç ödendikten sonra menfi tespit davası açılabilir mi?
📌 Evet, ancak istirdat davası açmak gerekir.
Sonuç: Haksız Borç İddialarına Karşı Menfi Tespit Davası
Eğer haksız bir borç talebiyle karşı karşıyaysanız, menfi tespit davası açarak hakkınızı koruyabilirsiniz. Uzman bir hukukçudan destek almak, sürecin hızlı ve etkili bir şekilde ilerlemesini sağlar.
No responses yet