Giriş
Türkiye’de kırsal alanların büyük bir kısmı köy statüsündeki yerleşim yerlerinden oluşmaktadır. Bu alanlarda imar düzenlemeleri, belediye sınırları içindeki planlı alanlardan farklı usullere tabidir. “Köyiçi imar düzenlemeleri”, kırsal mimarinin korunması, yaşam kalitesinin artırılması ve kamusal alanların ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmesi amacıyla yapılır. Ancak bu süreç hem idare hem de hak sahipleri açısından birçok hukuki ihtilafa yol açabilir.
Bu makalede, köyiçi imar düzenlemelerinin dayandığı yasal çerçeveyi, uygulama esaslarını, vatandaşların sahip oldukları hakları ve karşılaşabilecekleri sorunlara karşı başvurabilecekleri hukuki yolları detaylı olarak ele alacağız.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Köyiçi Alan Nedir?
Köyiçi, köy yerleşik alanı veya köy yerleşme alanı olarak da bilinir. Bu alanlar, genellikle köy halkının yerleşim amacıyla kullandığı ve idari olarak köy tüzel kişiliği tarafından yönetilen bölgeleri kapsar. 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yerleşik köy alanlarının planlama dışı bırakılması mümkündür ancak bu, düzenleme yapılamayacağı anlamına gelmez.
Köyiçi alanları belirlenirken aşağıdaki kriterler dikkate alınır:
- Fiilen kullanılan konut ve yapılar
- Sosyal tesisler (köy konağı, cami, okul vb.)
- Kamusal altyapılar (yollar, su yolları, meydanlar)
Köyiçi İmar Düzenlemelerinin Hukuki Dayanağı
Köyiçi imar düzenlemeleri özellikle şu mevzuatlara dayanılarak yapılır:
- 3194 Sayılı İmar Kanunu
- 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
- Mahalli İdareler Kanunu
- İlgili İmar Yönetmelikleri ve Planlama İlke Kararları
İmar Kanunu’nun 18. maddesi, arsa ve arazi düzenlemelerinin nasıl yapılacağını belirlerken; köy yerleşik alanlarında özel hükümler öngörülmüştür. Bu nedenle köyiçi imar uygulamaları genellikle “uygulama imar planı” olmaksızın yürütülür. Ancak bazı durumlarda kadastro çalışmaları ile birlikte düzenleme yapılması gerekebilir.
İmar Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar
Köyiçi imar düzenlemelerinde sıkça karşılaşılan sorunlar şunlardır:
1. Hisseli Mülkiyet Sorunları
Köy yerleşim alanlarında tapuların hisseli olması, düzenlemeyi zorlaştırır. Hissedarların rızası alınmadan yapılan düzenlemeler, ileride iptal davasına konu olabilir.
2. Yol ve Kamusal Alan Terki
İmar düzenlemeleri sırasında bazı parsellerden yol, meydan veya kamu hizmeti alanı için terk yapılması gerekebilir. Bu durumda mal sahipleri, taşınmazlarının değer kaybettiğini ileri sürerek dava açabilir.
3. Bilgilendirme Eksikliği
Köy halkının yeterli düzeyde bilgilendirilmemesi, hukuki belirsizliklere yol açar. Bu nedenle, plan öncesi ve sonrası yapılacak duyurular ve ilanlar hayati önem taşır.
Köyiçi İmar Düzenlemesinin Aşamaları
İmar düzenlemesi yapılmadan önce ve sonrasında dikkat edilmesi gereken aşamalar:
- Yerleşik Alan Sınırlarının Belirlenmesi
- Muhtar, ihtiyar heyeti ve İl Özel İdaresi iş birliğiyle yapılır.
- Kadastro ve Tapu İncelemesi
- Mevcut parsel bilgileri toplanır.
- Düzenleme Ortaklık Payı (DOP) Hesabı
- Kamu hizmeti alanları için gereken oran belirlenir.
- İmar Haritası ve Parselasyon Planı Hazırlığı
- Yetkili teknik ekiplerce çizilir.
- Askı Süreci
- Vatandaşların görüş ve itiraz hakları kullanabileceği dönem.
- Kesinleşme ve Tapu Tescili
- Yeni tapular ilgili kurumlar tarafından düzenlenir.
İtiraz ve Dava Hakları
Köyiçi imar düzenlemesine karşı vatandaşlar çeşitli yollarla haklarını arayabilir:
İtiraz Hakkı
İmar uygulaması askıya çıkarıldığında, ilgili vatandaşlar 30 gün içinde idareye yazılı itirazda bulunabilir.
İdari Yargı Yolu
İtiraz reddedilirse veya hiç yapılmadan işlem tamamlanırsa, 60 gün içinde idare mahkemesinde dava açılabilir. Dava genellikle “düzenleme ortaklık payı fazlalığı”, kamulaştırmasız el atma veya usulsüz parselasyon nedenleriyle açılır.
Köyiçi İmar Planı Gerekli midir?
Her köy için mutlaka bir imar planı yapılması şart değildir. Ancak;
- Nüfusu artan köylerde
- Tarımsal faaliyetler dışında yapılaşma talebi olan yerlerde
- İmar affı veya yapı kayıt belgesi sonrası düzenlenmesi gereken alanlarda
imar planı ihtiyacı doğabilir. Bu planlar, genellikle İl Özel İdaresi veya Büyükşehir belediyeleri tarafından yapılır.
Vatandaşın Dikkat Etmesi Gerekenler
- Tapu kayıtlarınızı ve kadastro bilgilerinizi düzenli takip edin.
- İmar ilanlarını köy muhtarlığından veya valilik/il özel idaresinden kontrol edin.
- Hissedar olduğunuz taşınmazlarda ortaklarınızla iletişim içinde olun.
- Askıya çıkan imar planlarını ve parselasyonları inceleyerek gerekirse uzman görüşü alın.
Sonuç
Köyiçi imar düzenlemeleri, kırsal yaşamın sürdürülebilirliği ve düzenli yerleşim için büyük önem taşır. Ancak sürecin karmaşık ve teknik olması, vatandaşların hak kaybına uğramasına neden olabilir. Bu nedenle düzenlemelere konu olan alanlarda yaşayan bireylerin süreci yakından takip etmesi, gerektiğinde hukuki destek alması büyük önem taşır. İmar düzenlemeleri sadece teknik bir işlem değil, aynı zamanda mülkiyet hakkının korunmasına ilişkin bir temel unsurdur.
No responses yet