Borç ilişkilerinde bazı ödemeler, kişi tarafından hata, baskı, zorunluluk ya da yanlış inançla yapılabilir. Böyle bir durumda, yapılan ödemenin geri alınması için hukuk sistemi “istirdat davası” adı verilen özel bir dava hakkı tanımaktadır.
Peki, istirdat davası nedir, hangi şartlarda açılır, kimler açabilir ve hangi sürede açılması gerekir? Bu kapsamlı yazımızda, istirdat davasının tüm yönlerini Türk hukukuna göre detaylı bir şekilde açıklıyoruz.
İstirdat Davası Nedir?
İstirdat davası, bir kişinin borçlu olmadığını düşündüğü halde icra takibi sonucu ödediği bedelin geri alınması amacıyla açtığı bir hukuk davasıdır. Bu dava sayesinde kişi, borçsuz yere ödediği parayı geri alabilir.
İcra takibi sonucu borcunu ödeyen kişi, daha sonra aslında borçlu olmadığını ispatlarsa, bu dava ile ödeme yaptığı kişiden parayı geri talep edebilir.
İstirdat Davasının Hukuki Dayanağı Nedir?
İstirdat davası, İcra ve İflas Kanunu’nun 72. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre:
“Borçlu, cebri icra tehdidi altında veya haksız yere yapılan ödemeyi, istirdat davası açarak geri alabilir.”
Hangi Durumlarda İstirdat Davası Açılır?
- İcra takibi başlatılmış olmalı
- Borçlu, borcu olmadığını düşündüğü halde ödeme yapmış olmalı
- Ödeme, icra tehdidi, malına haciz konulması, icra satış riski gibi zorlayıcı nedenlerle yapılmış olmalı
- Ödemenin ardından borçlunun borçlu olmadığı anlaşılmış olmalı
Bu durumda borçlu, istirdat davası açarak haksız ödemeyi geri talep edebilir.
İstirdat Davası ile İcra Takibine İtiraz Arasındaki Fark Nedir?
| Konu | İtiraz | İstirdat Davası |
|---|---|---|
| Ne zaman açılır? | İcra takibine karşı, ödeme yapılmadan önce | Ödeme yapıldıktan sonra |
| Amaç | Takibi durdurmak | Haksız ödemeyi geri almak |
| Süreç | İcra dairesine itiraz | Asliye hukuk mahkemesinde dava |
| Taraf | Borçlu vs Alacaklı | Ödeme yapan vs Ödeme alan |
İstirdat Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
- Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
- Yetkili mahkeme: Davalının yerleşim yeri veya ödeme yapılan yer mahkemesi
İstirdat Davası Açma Süresi Nedir?
İstirdat davası, ödeme tarihinden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü süredir ve geçilmesi halinde dava hakkı ortadan kalkar.
İstirdat Davasını Kim Açabilir?
- Borçlu (ödeme yapan kişi)
- Borçlunun yasal temsilcisi
- Vekil aracılığıyla da açılabilir
Davalı ise ödemeyi alan alacaklı kişidir.
İstirdat Davasında İspat Yükü Kime Aittir?
İspat yükü davacıya, yani ödeme yapan kişiye aittir. Davacı:
- Aslında borçlu olmadığını
- İcra tehdidi altında ödeme yaptığını
- Alacaklının haksız olduğunu
kanıtlamak zorundadır.
Delil olarak:
- Ödeme belgeleri
- İcra dosyası
- İtiraz dilekçeleri
- Tanık beyanları
- Mahkeme kararları
sunulabilir.
İstirdat Davası ile Hangi Bedeller Geri Alınabilir?
- Asıl ödeme tutarı
- Yasal faiz
- Mahkeme ve icra giderleri
- Avukatlık ücretleri (karara göre)
Ancak bu alacaklar, yalnızca haksız ödemenin ispat edilmesi halinde iade edilir.
İstirdat Davası Kazanılırsa Ne Olur?
Mahkeme, ödeme yapan kişinin gerçekten borçlu olmadığına karar verirse:
- Ödenen tutarın iadesine
- Faiz işlemesine
- Yargılama giderlerinin davalıya yüklenmesine
- Varsa icra giderlerinin geri alınmasına
karar verir.
İstirdat Davası Reddedilirse Ne Olur?
Mahkeme, borcun varlığına kanaat getirirse:
- Davacı davasını kaybeder
- Geri ödeme alamaz
- Yargılama giderlerini ve karşı vekalet ücretini ödemek zorunda kalır
Bu nedenle davanın açılmasından önce borçsuzluk durumu net şekilde belgelenmelidir.
Yargıtay Kararlarına Göre İstirdat Davası
Yargıtay kararlarında istirdat davasına ilişkin şu kriterler vurgulanmaktadır:
- Ödemenin gerçekten cebir tehdidi altında yapılması
- Ödemenin hatalı ya da geçersiz bir icra takibine dayalı olması
- Alacaklı tarafın haksız kazanç elde etmemesi gerektiği
Özellikle alacaklı tarafından açılan takibin daha sonra iptal edilmesi veya geçersiz sayılması, istirdat davasının lehine sonuçlanmasına neden olur.
Sonuç: Haksız Ödeme Yapanlar İçin Güvence: İstirdat Davası
İstirdat davası, borçlu olmayan ancak icra baskısıyla ödeme yapan kişilere hukuki güvence sunan önemli bir dava türüdür. Haksız yere ödenen paraların geri alınmasını sağlar. Ancak süresi, ispat şartları ve hukuki detayları bakımından titizlikle yürütülmesi gereken bir süreçtir. Bu nedenle hukuki danışmanlık alınarak hareket edilmesi önerilir.
No responses yet