İşverenin Mobbingi Önleme Yükümlülüğü ve Alması Gereken Önlemler: Hukuki Rehber

Giriş

İş yerinde etik dışı davranışlardan biri olan mobbing, çalışanların iş motivasyonunu ciddi şekilde etkileyerek verimlilik kayıplarına, psikolojik sorunlara ve işten ayrılmalara yol açabilmektedir. Türkiye’de, çalışanların maruz kaldığı mobbingin önlenmesi için işverenlere önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu yazıda, işyerinde mobbingi önleme konusunda işverenlerin yükümlülüklerini ve alması gereken önlemler hakkında kapsamlı bir rehber sunacağız.

Özellikle işverenin mobbingi önleme yükümlülüğü ve bu yükümlülüğün hukuki dayanakları üzerinde durarak, çalışan haklarının korunmasını sağlayacak stratejileri ele alacağız.

1. Mobbing Nedir?

1.1. Tanımı ve Unsurları

Mobbing, iş yerinde belirli bir çalışanın, kasıtlı, sistematik ve tekrarlayan psikolojik taciz ya da şiddete maruz bırakılması biçiminde ortaya çıkar. Genellikle uzun bir zaman dilimi boyunca meydana gelir ve fiziksel ya da psikolojik zarar verme amacı taşır.

1.2. Mobbing Türleri

Mobbing farklı şekillerde ortaya çıkabilir:

• Yatay Mobbing: Aynı seviyedeki çalışanlar arasında oluşan psikolojik taciz.
• Dikey Mobbing: Üst düzey çalışanların daha alt düzeydeki çalışanlara uyguladığı baskı veya tam tersi durum.
• Üsten-Alta Mobbing: Yönetici ya da üst pozisyonlardaki kişilerin alt düzey çalışanları kasıtlı olarak taciz etmesi.

1.3. Mobbingin Çalışan Üzerindeki Etkileri

Mobbing mağdurları çoğunlukla psikolojik rahatsızlıklar, depresyon, motivasyon kaybı, sosyal izolasyon ve kariyer zorlukları gibi ciddi etkilerle karşılaşabilirler.

2. Mobbing ile İlgili Mevzuat ve Hukuki Düzenleme

2.1. İş Kanunu’nda Mobbing

İş Kanunu’nda mobbing konusunda net bir düzenleme bulunmasa da, işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunmasına yönelik genel bir çerçeve sunulmaktadır.

2.2. Türk Borçlar Kanunu’nun İşverene Yüklediği Sorumluluk

Türk Borçlar Kanunu, işverenlerin çalışanlarının sağlığını ve kişilik haklarını korumak amacıyla gerekli tüm önlemleri almasını zorunlu kılar. Bu kapsamda, işverenin gözetim yükümlülüğü bulunmaktadır.

2.3. Anayasal Haklar ve İnsan Onuruna Saygı Yükümlülüğü

Anayasa ile güvenceye alınan insan onuru ve özgürlüklerine saygı, işyerinde mobbing gibi etik dışı uygulamaların önlenmesini de kapsamaktadır.

2.4. İlgili İçtihatlar: Yargıtay Kararlarından Örnekler

Mobbinge ilişkin çeşitli Yargıtay kararları, mağdurların korunmasına yönelik mevcut hukuki düzenlemelerin önemini vurgulamaktadır.

3. İşverenin Mobbingi Önleme Yükümlülüğü

3.1. Genel Yükümlülükler

İşverenler, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak ve mutluluklarını sağlamak için uygun çalışma koşullarını sunmak durumundadır.

3.2. İşverenin Gözetim Borcu

Gözetim borcu, çalışma ortamlarını güvenli ve mobbing gibi tehditlerden uzak tutmak için alınması gereken önlemleri içerir.

3.3. Risk Önleme Politikalarının Oluşturulması

İşverenlerin, potansiyel mobbing vakalarını önceden belirleyip, bu risklerin önüne geçebilecek etkin politikalar geliştirmesi beklenir.

3.4. Disiplin ve Etik Kuralların Belirlenmesi

Kurumsal düzeyde oluşturulacak, mobbinge karşı net bir duruş sergileyen etik kurallar, bu tür davranışları caydırmada önemli rol oynar.

4. İşverenin Alması Gereken Önlemler

4.1. Kurumsal Politikaların Oluşturulması

Şirket içi politikaların mobbing ve diğer etik dışı davranışlara karşı caydırıcı hükümler içererek oluşturulması gerekir.

4.2. Eğitim ve Farkındalık Programları

Çalışanların mobbing konusunda bilinçlenmesi ve bu tür davranışlarla karşılaştıklarında nasıl hareket edecekleri konusunda bilgilendirilmeleri oldukça önemlidir.

4.3. İç Denetim ve Şikayet Mekanizmalarının Kurulması

Çalışanların herhangi bir mobbing olayını güvenli bir şekilde bildirebileceği mekanizmaların oluşturulması hayati önem taşır.

4.4. Anonim Bildirim Sistemleri

Anonim şikayet sistemleri, çalışanların mobbinge maruz kaldıklarında çekinmeden durumu bildirmelerini sağlar.

4.5. İnsan Kaynakları Süreçlerinin Revize Edilmesi

İnsan kaynakları yönetim sürecinin, mobbing vakalarını ivedilikle tespit edip çözümleyebilecek şekilde düzenlenmesi gerekir.

5. Mobbing Durumunda Çalışanın Hakları ve Başvuru Yolları

5.1. Kurum İçi Başvuru ve Şikayet Süreçleri

Çalışanlar, mobbing mağduru olduklarına inanmaları durumunda ilk olarak kurum içi şikayet yollarını kullanabilirler.

5.2. İş Mahkemeleri ve Dava Süreçleri

İş mahkemeleri, mobbing iddialarının incelenmesi ve gerekli hukuki çözümlerin üretilmesi için başvurulacak yasal mercilerdir.

5.3. Tazminat ve Manevi Zarar Talepleri

Mobbing mağdurları, yaşadıkları psikolojik ve maddi zararlar için tazminat talep edebilirler.

5.4. Arabuluculuk ve Diğer Alternatif Çözüm Yolları

Arabuluculuk, mobbing vakalarının daha hızlı ve etkin bir şekilde çözüme kavuşturulması için kullanılabilecek alternatif bir yöntemdir.

6. Şirketler İçin Mobbing Riskini Azaltma Stratejileri

6.1. Kurumsal Kültürde Dönüşüm

Şirketler, kapsayıcı ve destekleyici bir kültür inşa ederek mobbing riskini azaltabilirler.

6.2. Liderlik ve Yöneticilerin Rolü

Yöneticiler, pozitif bir çalışma ortamının sağlanmasında kritik role sahiptir ve bu nedenle liderlik eğitimleri önem taşır.

6.3. Çalışan Memnuniyeti ve Performans Yönetimi

Çalışanların memnuniyet düzeylerini artırmak, mobbing ihtimalini azaltırken, verimliliği de artırır.

6.4. Sürekli Gözden Geçirme ve İyileştirme Mekanizmaları

Şirketler, mevcut politikalarını düzenli olarak gözden geçirip, gerektiğinde iyileştirmeler yapmalıdır.

7. Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Mobbing nasıl ispat edilir?

   Olguya dair delillerin toplanması, tanık ifadeleri ve yazılı belgeler mobbingin ispatında yardımcı olur.

2. İşveren mobbing yapan çalışanı işten çıkarabilir mi?

   Evet, disiplin kuralları kapsamında gerekli adımlar atılabilir.

3. Mobbinge maruz kalan çalışan işe devamsızlık yaparsa haklı mıdır?

   Mobbing gerekçesiyle psikolojik sebeplerden ötürü mazeret izni alınabilir.

4. Mobbing mağduru emsal dava kararlarından nasıl faydalanır?

   Benzer Yargıtay kararları, davaların değerlendirilmesinde yol gösterici olabilir.

Sonuç ve Öneriler

İşverenler, mobbinge karşı etkin koruma sağlamanın hem hukuki hem de etik bir sorumluluk olduğunu unutmamalıdır. Mobbingi önlemek, yalnızca çalışan haklarının korunması açısından değil, kurumsal sürdürülebilirliğin sağlanmasında da büyük önem teşkil eder. Uzman desteği ve danışmanlık alarak oluşturulacak sağlam politikalar, iş yerinde mobbing riskini en aza indirir.